Türkiye’de sayısal olarak en fazla jeotermal santralin (JES) olduğu, JES’lerin en fazla ekolojik-ekonomik ve sağlık zararlı etkilerinin görüldüğü, yaşayan halkında en fazla duyarlılık ve tepki gösterdiği il Aydın’dır. 2019 yılında Aydın Baro Başkanlığı, Aydın’da faaliyette olan 30 kadar JES’ten 23 tanesinin işyeri açma ve çalışma ruhsatının olmadığının tespit edildiğini açıklandı. Bu JES’lerden 11 tanesi Germencik, 3 tanesi Efeler, 3 tanesi Köşk, 6 tanesi Kuyucak ilçelerinde bulunmakta idi. Bunun üzerine Aydın Baro Başkanlığı ile Germencik Çevre ve Doğa Derneği JES’lere işletme, işyeri açma ve çalışma ruhsatı veren Valilik, Belediye Başkanlıkları ile ilgili Müdürlükler hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulundular. O tarihte İçişleri Bakanlığı haklarında suç duyurusunda bulunulanlar için soruşturma izni vermediğinden yargılama süreci yapılamadı. 2021 yılında 20 kadar Aydın Sol Parti üyesi, JES’lere işletme, işyeri açma ve çalışma ruhsatı veren Valilik, Belediye Başkanlıkları ve ilgili Müdürlükler hakkında Cumhuriyet Savcılığa suç duyurusunda bulundu. İçişleri Bakanlığı 2022 yılında bu kesimlerden sadece Aydın Efeler Belediyesi Başkanlığında 2016 yılından itibaren görev yapan Belediye Başkanları hakkında soruşturma yapılmasına izin verdi. İnceleme dosyasına bakıldığında Aydın’da bu konuda süreç şu şekilde gelişmiştir; Aydın Büyükşehir Belediye Meclisi 14.07.2014 tarihi ve 55 sayılı kararı ile jeotermal enerji santrallerinin işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından verileceği yönünde karar alıyor. Büyükşehir Belediye Meclis’in kararı üzerine, Aydın Büyükşehir Zabıta Müdürlüğü 2016 yılında JES’lere ilişkin tanzim edilen tüm ruhsat dosyaları ve belgeleri ilgili ilçe Belediye Başkanlıklarından istedi. Efeler Belediyesi 2016 yılında Büyükşehir Zabıta Müdürlüğüne, kendilerinde JES’ne ilişkin ruhsat dosyası olmadığını bildirdi. 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununa göre jeotermal şirketler bir yıllık gayri safi gelirinin yüzde 1’ni yerel belediyelere vermek zorunda. Jeotermal şirketlerin yıllık gelirinin yüzde 1’lik miktarı, bulundukları bölgeye bağlı olmak üzere on milyon dolarları bulabilmektedir. Germencik Belediye Başkanlığı, Aydın Büyükşehir Belediye Meclisinin aldığı karar sonucu 5686 sayılı kanuna göre kendilerine verilmesi gereken yıllık jeotermal gelir payından mahrum olacaklarından dolayı bu kararın iptali için Aydın 1’ci İdare Mahkemesine dava açtı. Mahkeme önce Büyükşehir Belediyesinin aldığı kararın yürütmesinin durdurulmasına, 2017 yılında da Aydın Büyükşehir Belediyesinin 2014 yılı kararının iptali yönünde karar verdi.
Aydın Büyükşehir Belediyesinin, İzmir Bölge İdare Mahkemesi 5. İdari Dava Dairesine bu kararın iptaline ilişkin istinat talebi 2018 yılında reddedildi.
Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından alınan kararın yürütmesinin durdurulması üzerine Büyükşehir Belediye Zabıta Müdürlüğü Daire Başkanlığı tarafından ilçe Belediye Başkanlıklarına JES’lere ilişkin ruhsat dosyalarının kendilerine devredildiğini bildirir yazı gönderiliyor. 2016 yılında Efeler Karkey JES şirketi 2014 yılı karar yazıları ile Efeler Belediyesine işyeri açma ve çalışma ruhsatı talebinde bulunuyor. Karkey JES şirketinin başvuru yazısında; JES işyeri açma ve çalışma ruhsatlarının Büyükşehir Belediyesi tarafından verilmesi ile ilişkin 2014 yılı kararının yürütmesinin durdurulması nedeniyle, Büyükşehir Belediyesi tarafından işlem tesis edilemeyeceği, Büyükşehirce işlem tesis edilmesi gerekli istemin İlçe Belediye Başkanlığınca verilmesi gerektiği, bunun üzerine Karkey JES şirketinin Efeler Belediye Başkanlığına işyeri açma ve çalışma ruhsatı müracatında bulunduğu belirtilmektedir. Bu müracat sonrası Efeler Belediye Zabıta Müdürlüğü Karkey JES şirketinin başvuru formunu kabul ediyor, ruhsat düzenlemesinde sakınca olmadığını belirtiyor, başkanlık makamına 26/1/2017 tarihinde Zabıta Müdürlüğü personeli ve Zabıta Müdürü tarafından imzalanan ancak Belediye Başkan Yardımcılığı ve Başkanlık Makamınca onayı olmayan evrakı tanzim ediyor. Aydın Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı (YİKOB) 11-18 Kasım 2019 tarihlerinde yapılan denetimlerde; Aydın ili, Efeler ilçesi hudutlarında faaliyet gösteren KEN 1 JES, Umurlu 1 JES ve Umurlu 2 JES jeotermal elektrik üretim santrallerinin gayri sıhhi müessese ruhsatlarının olmadığını düzenlenen tutanakla tespit edildiğini, tutanakları bilgi ve gereği için Efeler Belediye Başkanlığına gönderiyor.
Bunun üzerine Efeler Belediye Başkanlığı 27/5/2020 tarihli yazısı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gayri sıhhi müessese ruhsatlarının kim tarafından verileceği konusunda görüş başvurusunda bulunuyor. Jeotermal uygulamalarının başladığı ilk yıllarda JES’ler 1’ci derece gayri sıhhi müesseseler kapsamında yer alırken, bilahare 2’ci derece gayri sıhhi müesseseler arasına dahil edildi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 20/7/2020 tarihli görüş yazısında, Efeler Belediye Başkanlığına 2’ci ve 3’cü derece gayri sıhhi müesseseleri “ruhsatlandırmak ve denetlemek” genel yetkisinin İlçe Belediyelerinde olduğu görüşünü bildirdi. Bunun üzerine Efeler Belediye Başkanlığı 9/10/2020 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığından tekrar görüş talep ediyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, görüş için Sağlık Bakanlığına başvuruyor. Sağlık Bakanlığı görüşünde; Kanun ile düzenleme olmamasına rağmen JES’lerin çalışma şekilleri itibarı ile 1. derece gayri sıhhi müesseseler arasında değerlendirilmesinin uygun olacağı yönünde görüş belirtiyor. Efeler Belediye Başkanlığı, Sağlık Bakanlığının önerisini gerekçe göstererek tüm başvurulara, JES’lere işyeri açma ve çalışma ruhsatı verme ile denetleme konularında kendilerinin yetkili ve görevli olmadığında ısrar ediyor. YİKOB, 2020 ve 2021 yıllarında müteakip kez yapılan denetimlerde Efeler ilçesinde bulunan 3 JES’e ait işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadığının Efeler Belediye Başkanlığına bildirildiğini, Efeler Belediye Başkanlığının en son 23/12/2021 tarihli kararında olduğu gibi ısrarla, JES’lere gayri sıhhi müessese ruhsat verilmesi hususunda kendi Belediyelerinin görev yetki ve sorumluluğunun bulunmadığını bildiriyor. Müfettişlikçe görevlendirilen teknik personel tarafından düzenlenen inceleme raporunda; Efeler ilçesinde bulunan 3 JES’in 2015 yılından itibaren işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyet gösterdiği, JES’lere ruhsat verme ve denetleme konularında ilçe Belediyelerinin görevli olduğuna, mahkeme kararları olmasına rağmen bu görevin Efeler Belediye Başkanlığı tarafından yerine getirilmediğinin tutanakla tespit edildiği belirtilmekte. Bu arada Germencik Belediye Başkanlığının başvurusu üzerine mahkemenin, kanunlara göre jeotermal şirketlerin yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde 1’ni bulundukları yerel ilçe belediyelerine vermeleri gerekir kararı üzerine, Aydın Valiliği ilçe belediyelerine kendilerine düşen yıllık jeotermal gelir paylarının verileceği kararını iletiyor. 2021 yılı Şubat ayında yerel ve ulusal basında yer alan haberlere göre; JES’lere işyeri açma ve çalışma ruhsatı verme ile denetleme konularında kendilerinin görev ve yetkilerinin olmadığını ısrarla belirten Efeler Belediyesi, kendilerine düşen yıllık jeotermal gelir payını almak üzere Aydın Valiliğine başvuran ilk belediye olmuş. 5393 sayılı Belediye Kanununa göre gayri sıhhi müesseseleri ruhsatlandırma ve denetlemede görevinin Büyükşehir Belediyelerin olduğu bölgede ilçe Belediyelerindedir. JES’ler ikinci derece gayri sıhhi müesseselerdir. Belediye Zabıta yönetmeliğine göre işyeri açma, ruhsat olmadığını kontrol etmek, yetkili mercilerce verilen işyeri kapatma cezasını uygulama denetim ve gereken diğer işlemleri yapmak görevi Belediye Zabıtası sorumluluğundadır. Yine ruhsatsız işyerini tespit ederek, bu yerleri yasal uyarı ile ruhsat başvurusunu yapmasını sağlamak yada işyerini kapatma işlemlerini yerine getirmek görevide vardır. Aydın 1’ci İdare Mahkemesi 2016 yılında verdiği kararda JES’lerin gayri sıhhi müessese ruhsatı olmaksızın faaliyetlerini sürdürmesinde Efeler Belediye Zabıta Müdürlüğü görevini yönetenler ile Zabıtadan sorumlu Başkan yardımcıları ve Belediye Başkanlarının sorumlu olduğuna karar veriyor. TC Anayasasının 138’ci maddesinde; yasama ve yürütme organları ile idare mahkeme kararlarını uygulamak zorundadır. Bu organlar ve idare, mahkemenin karalarını hiçbir surette değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez. Bu süre hiçbir şekilde kararın tebliğinden başlayarak 30 günü geçemez. Yargıtay kararına göre kararın 30 gün içinde uygulanmamış olması kişisel sorumluluk için yeterli sayılmaktadır. Hal böyle iken Efeler Belediyesi Başkanlık yetkilileri Efeler’de faaliyet gösteren 3 JES’in ruhsatsız faaliyette bulunmasına sebebiyet verdiği, o nedenle Efeler Belediye Başkanlığında görev yapan Zabıta Müdürlüğü zabıtasının, Başkanlık görevini yürüten görevlilerin sorumluluğunda bulunduğu noktasında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında soruşturma başlatılmasına yetecek nitelikte delil ve emare bulunmaktadır. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu 31/8/2022 tarihli kararı ile; İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına ilişkin Yönetmeliğin 23 ve 24’cü maddeleri hükümleri ile Belediye Zabıta Yönetmeliğinin 10’cu maddesi hükümlerine aykırı olarak 2015 yılından itibaren gayri sıhhi müessese ruhsatı olmaksızın faaliyette bulunan jeotermal enerji santrallerine izin veren, mahkeme kararlarına uymayan ve gereğini yerine getirmeyen, Efeler Belediye Başkanlığında 2014-2019 yıllarında görev yapan Mesut Özakcan ve 2019 yılından beri görevde bulunan Mehmet Fatih Atay haklarında soruşturma izni verilmesine karar veriyor. Efeler Belediye Başkanları hakkında soruşturma izni veren İçişleri Bakanlığı kararına bakıldığında, Aydın’da uzun yıllardır faaliyette bulunan JES’lerin çoğunluğunun işyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadığının Aydın Valiliği, Büyükşehir Belediye Başkanlığı, İlçe Belediye Başkanlıkları ve ilgili Müdürlükler tarafından bilindiği, bu konuda yazışmalar dışında bir şeylerin yapılmadığı, bu kesimlerin JES’lerin Aydın’da hava-su-toprak-gıda kirliliği yapmasına ve insanların kanser olarak ölmesine seyirci kaldığı, seyirci kalmaya devam ettiği görülmektedir.