İncir Akdeniz kıyı meyvesi olup, Türkiye’de hemen her bölgede yetiştirilmekle birlikte, yetişmesi açısından en uygun ekolojik koşullara Ege Bölgesindeki Büyük ve Küçük Menderes Havzaları sahiptir. Ege Bölgesinde yaklaşık 450 bin dekar incir alanı mevcuttur. Ege Bölgesini sırasıyla Güney Anadolu Bölgesi, Akdeniz Bölgesi, Batı Marmara takip etmektedir.
Dünya incir üretiminin yüzde 26.8’ini Türkiye gerçekleştirmektedir. Türkiye’yi yüzde 13.7 ile Mısır, yüzde 10.5 ile Cezayir takip etmektedir. Türkiye incir üretiminin yüzde 60.4’ü ise Aydın ilinde üretilmektedir. Türkiye’de üretilen incirin yüzde 30’u taze olarak iç pazarda, yüzde 70’i kuru incir olarak dış ve iç pazarda tüketilmektedir. Üretilen kuru incirin yüzde 80’de yıldan yıla değişmekle birlikte ihraç edilmektedir. Türkiye tarımına ve ekonomisine önemli katkılar sağlayan incir ihracatının daha da arttırılabilmesi için incir ihracatını etkileyen faktörlerin analiz edilmesi önem taşımaktadır.
Süleyman Demirel Üniversitesinden B. Karaca, 1990-2013 dönemi verilerini kullanarak Dünya ve Türkiye incir üretim alanlarını, incir üretimini, verimini ve ihracat durumunu değerlendirmiştir.
Dünyada “incir üretim alanları” 1990-1994/2013 döneminde yüzde 11.55 azalmıştır. 2013 yılında dünyada en fazla incir üretim alanları sırası ile Portekiz, Fas, Türkiye’dedir. Bu dönemde incir üretim alanlarında en fazla azalış yüzde 48.45 ile İran’da olmuştur. Bunu sırasıyla yüzde 17.59’luk azalış (59.943 bin-49.401 bin hektar) ile Türkiye, yüzde 2.29’luk azalış ile Portekiz izlemektedir. “Hektar başına incir verimi” 1990-1994/2013 döneminde dünyada yüzde 64; Türkiye’de yüzde 28 artmıştır. “İncir üretim miktarı” 1990-1994/2013 döneminde dünyada yüzde 3.06; Türkiye’de yüzde 5.77 artmıştır. 2013 yılında en fazla incir üretimi gerçekleşen ülkeler sırasıyla Türkiye, Mısır, İran, Cezayir’dir.
Türkiye’de “incir üretim alanları” 1991-1995/2011-2015 döneminde yüzde 67.78; “incir üretim miktarı” yüzde 1.57; “dekar başına ağaç verimi” yüzde 2.73 artmıştır. Aynı dönemde Ege Bölgesinde incir üretim alanları yüzde 61.7 artmış; incir üretim miktarı ise yüzde 6.1 azalmıştır. Türkiye’de “hektar başına incir ağaç verimi” 1991-1995/2011-2015 döneminde sırasıyla Kuzey Doğu Anadolu’da yüzde 213.81; Orta Doğu Anadolu’da 116.67; Ege Bölgesinde yüzde 109.18; Güney Doğu Anadolu’da yüzde 56.47; Batı Marmara’da yüzde 17.48 artmıştır. Ege Bölgesinin incir üretim alanı ve incir üretimi Türkiye içinde önemli bir yer tutmasına rağmen ağaç başına verim miktarı diğer bölgelere göre düşük seviyede kalmıştır.
Türkiye nüfusu her geçen yıl artış göstermesine rağmen, tüketicinin incirin besin değeri ve sağlık açısından önemi konusunda yeterli bilince sahip olmaması, iç tüketim ile aynı oranda artış göstermemektedir. Üretilen kuru incirin hemen hemen yüzde 80’i dış satıma konu olmaktadır. Yaklaşık yüzde 20’lik kısmı iç piyasada değerlendirilmektedir. Nitekim 2000-2004/ 2013 döneminde “Türkiye’de incir tüketim miktarı” yüzde 117.8; kişi başına incir tüketimi yüzde 62.9 azalmıştır.
Dünyada “yaş incir ihracatı” 1990-1994/2013 dönemi yüzde 312.23 artmıştır.
2013 yılında dünya yaş incir üretiminin yüzde 42’ni Türkiye, yüzde 12’ni Avusturya, yüzde 8’ni İtalya, yüzde 7’ni İspanya gerçekleştirmiştir. 2013 yılında en fazla yaş incir ihracatı gerçekleştiren ülke 16.202 bin ton ile Türkiye’dir. Bu dönemde yaş incir ihracatında en fazla artış gösteren ülke yüzde 150 artış ile Avusturya olmuştur. Avusturya’yı, Almanya, İspanya, Fransa, Türkiye izlemiştir. “Yaş incir ihracat değerleri” 1990-1994/2013 döneminde dünyada 703.88; Türkiye’de yüzde 707.2 artmıştır.
Dünya “yaş incir ithalat miktarı” 1990-1994/2013 döneminde yüzde 323.06; “incir ithalat değeri” yüzde 677.89 artmıştır. Yaş incir ithalatının yüzde 29’nu Fransa ve Almanya ithal etmektedir.
Dünya “kuru incir ihracat miktarı” 1990-1994/2013 döneminde yüzde 107.49 artmıştır. 2013 yılı içerisinde en fazla kuru incir ihracatı gerçekleştiren ülke 76.268 bin ton ile Türkiye’dir. Fakat 1990-1994/2013 döneminde dünyada kuru incir ihracatında en fazla artış gösteren ülke yüzde 230 artış ile Afganistan olmuştur. Afganistan’ı sırasıyla Hollanda, Almanya, Türkiye (yüzde 136.52), İspanya, ABD takip etmektedir. 2013 yılında en fazla kuru incir ihracatı gerçekleştiren ülke 241.539 bin $ ile Türkiye’dir. Fakat 1990-1994/2013 dönemi “kuru incir ihracat değerinde” en fazla artış gösteren ülke yüzde 610 ile Avusturya olmuştur. Dünya “kuru incir ithalat miktarı” 1990-1994/2013 döneminde yüzde 63.3; “kuru incir ithalat değerleri” yüzde 234.72 artmıştır.
Son 30 yıllık Dünya ve Türkiye incir üretim alanı, miktarı, verimi ve değerlerine bakacak olursak; Türkiye dünyada en fazla “incir üretim alanına” sahip 3’cü ülke olmasına rağmen 30 yıllık süreç içinde Türkiye dünyada incir üretim alanlarının en fazla azaldığı 2’ci ülke olmuştur. Bu sonuç Türkiye’de mevcut incir üretim alanlarının şu yada bu sebeple hızlı bir şekilde azalma trendine girdiğini göstermektedir. Türkiye’de son 30 yıllık süreçte “incir üretim alanları” artmış olsa da Ege Bölgesinde incir üretim alanlarındaki artış Türkiye ortalamasından yüzde 6 daha az artmıştır. Bu dönemde Ege Bölgesinde “incir üretim miktarı” ise yüzde 6.1 azalmıştır. Yine Ege Bölgesi “hektar başına incir ağaç verimi” artışında Türkiye’de 3’cü sırada yer almıştır. Bu sonuçlar ise dünyada ve Türkiye’de en fazla incir üretiminin, veriminin ve ekonomik değerinin elde edildiği Ege Bölgesinde incir tarımının bugünü ve geleceği adına çok ciddi tehlikelere işaret etmektedir. Nitekim Ege Bölgesinde incir üretiminde yaşanan sorunlar nedeniyle 2011-2017 döneminde Aydın ilinin Türkiye incir üretimi içindeki payı yüzde 64.6’dan yüzde 60.4’e gerilemiş, yani yüzde 4.2 azalmıştır.
Türkiye’de son 30 yılda “hektar başına incir verimi” artmış olsa da bu artış dünya ortalamasından 2 kat daha azdır. Bu sonuç Türkiye’de incir üretim alanlarının giderek incir üretimine namüsait hale getirildiğini, incir üretimi yapan çiftçilerin yeterli destek ve bilgi birikiminden yoksun incir tarımı yapmak zorunda kaldıklarını göstermektedir.
Son 30 yılda “Türkiye incir tüketim miktarı” yüzde 118, “kişi başına incir tüketimi” yüzde 63 azalmıştır. Türkiye’de incir tüketiminin giderek azalması incir meyvesinin tanıtımında ve pazarlanmasında yaşanılan sorunlara bağlı olduğu kadar, sağlıklı incir meyve üretiminin giderek azalması sonucu incirin giderek besleyici değerini kaybetmesi de etkili olmaktadır.
Türkiye “yaş incir ihracatında” dünyada ilk sırada yer almasına rağmen son 30 yıl içinde Türkiye yaş incir ihracat artışında Avusturya, Almanya, İspanya ve Fransa’nın gerisinde kalmıştır. Türkiye dünyada en fazla “kuru incir ihracatı” yapan ülke olmasına rağmen son 30 yıllık süreçte ihracat artışında Afganistan, Hollanda, Almanya’nın gerisinde kalmıştır. Yine son 30 yıllık süreçte Türkiye “kuru incir ihracat değeri” bakımından Avusturya’dan 6 kat daha az artış göstermiştir.
Türkiye’nin yaş ve kuru incir üretimi, ihracatı, ihraç edilen incir değeri bakımından dünyada ilk sırada olmasına rağmen son 30 yıllık süreçte bu kategorilerde incir üretiminin olmadığı ülkelerinden bile daha az artış göstermesi Türkiye’nin incir üretimi, ihracatı ve ekonomik değeri bakımından karşı karşıya kaldığı büyük tehlikeyi göstermesi açısından çok önemlidir.
Tüm bunların ana sebepleri ise incir üretim alanlarının kentleşme ve sanayi üretimine açılması, incir bitki ve meyvelerinin ağır metal kirliliğine ve enfeksiyonlara maruz kalması, çiftçilerin destekten muaf tutulmaları ve bilinçli üretim yapamamaları, incir meyvesinin pazarlanması ve ihracatının dünya piyasa koşullarına uygun şekilde yapılmaması, incir üretiminin milli mesele haline getirilmemesi, incir üretiminin jeotermal enerji üretimine feda edilmesidir.