Kademeli emeklilik, sigortalıların yaş ve prim gün şartlarını sabit değil, sigorta başlangıcına göre kademeli biçimde tamamlamasına olanak tanıyan bir sistem. Böylece, EYT kapsamı dışında kalan ancak sisteme 1999 sonrası giren çalışanlara da adil bir geçiş imkânı tanınıyor.
Yeni modelde, örneğin 2000 yılında sigortalı olan bir kadın 43 yaşında ve 6.250 prim günüyle, 2008’de sigorta girişi olan bir erkek ise 50 yaşında ve 6.850 prim günüyle emekli olabilecek.
Teklif Meclis’te
CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay tarafından hazırlanan teklif, sosyal güvenlik sisteminde “adil emeklilik” hedefiyle Meclis’e sunuldu. Teklif, özellikle EYT sonrasında emeklilikte oluşan adaletsizliği gidermeye dönük bir “ara çözüm” olarak değerlendiriliyor.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, mevcut sistemde yaş veya prim günlerinde kısa vadede bir değişiklik öngörülmediğini belirtse de, teklifin gündeme gelmesi milyonlarca çalışan arasında yeniden erken emeklilik umuduyarattı.
Kimler Erken Emekli Olabilir?
Türkiye’de erken emeklilik hakkı, sigorta başlangıcı, yaş ve prim gün sayısı gibi kriterlerin yanı sıra bazı özel koşullara da bağlı.
Erken emeklilik hakkı tanınan başlıca gruplar şunlar:
-
EYT’liler: 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlar, yaş şartı olmadan emekli olabiliyor.
-
Engelliler: En az %40 oranında engeli bulunanlar, belirli prim ve sigortalılık süresini doldurduklarında yaş beklemeden emekli olabiliyor.
-
Malulen emekliler: %60 ve üzeri iş gücü kaybı yaşayanlar, 10 yıl sigortalılık ve 1.800 prim günüyle emekli olabiliyor.
-
Ağır işlerde çalışanlar: Maden, basın, askeriye gibi yüksek riskli mesleklerde fiili hizmet süresi zammı uygulanıyor.
-
Doğum ve askerlik borçlanması yapanlar: Kadınlar her çocuk için 2 yıl (en fazla 6 yıl), erkekler ise askerlik süresi kadar borçlanarak sigorta girişini geriye çekebiliyor.
Yasa Ne Zaman Çıkacak?
Kademeli emeklilik düzenlemesi henüz yasalaşmadı. Ancak 2026 yılı için planlanan sosyal güvenlik reform paketinde bu modelin yer alması bekleniyor. Düzenleme yürürlüğe girdiğinde, 1999 ile 2008 yılları arasında sigorta girişi olan çalışanların yaş ve prim gününe göre kademeli şekilde emeklilik hakkı kazanması öngörülüyor.
Uzmanlar, yeni modelin tamamlayıcı emeklilik sistemi ile birlikte hayata geçmesi halinde yüzbinlerce kişiye erken emeklilik fırsatı sağlayabileceğini belirtiyor.
Amaç: Adil ve Sürdürülebilir Emeklilik
Kademeli sistemin temel hedefi, EYT sonrası oluşan dengesizlikleri ortadan kaldırmak ve sosyal güvenlik sistemini sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak. Yaş ve prim şartlarının esnek hale getirilmesiyle hem adaletin hem de mali dengenin korunması amaçlanıyor.
