Farabi İslam felsefesi ve dünya tarihi için önemli bir yer tutuyor. Çağın ötesinde bir bilim adamı olan Farabi hakkında söylenebilecek çok şey vardır. Peki Farabi kimdir, felsefi görüşü nedir? Sizin için merak edilenleri derledik…
Farabi Kimdir?
Farabi, Batı’da bilinen adıyla Alpharabius, 8. ve 13. yüzyıllar arasındaki İslam’ın Altın Çağı’nda yaşamış ünlü filozof ve bilim insanıdır. Aynı zamanda gök bilimci, müzisyen ve mantıkçıdır.
Mantık bilimine yapmış olduğu katkıları ve düzenlemeleri sayesinde Fârâbî Orta Çağ İslam aydınları arasında Muallim-i Sânî ya da Hace-i Sâni (İkinci Üstat) olarak bilinir. Hace-i Evvel (Birinci Üstat) ise Aristo'dur.
Farabi’nin etnik kimliği tartışmalıdır. Kimi kaynaklara göre Fars, kimi kaynaklara göre Türk kökenlidir. Farabi’nin tam adı Ebru Nasır Muhammed İbn el Farah el Farabi’dir.
Farabi'nin hayatı, halefi olduğu Kindi gibi çok az bilinir. Bağdat, Halep ve Mısır'da bulunduğu, hayatının önemli bir kısmında Halep'teki Şii Hamdani hanedanı tarafından desteklendiği bilinir.
Farabi kimdir kısaca anlattık. Şimdi hayatına ve eserlerine bakalım…
Farabi'nin Hayatı
Günümüzde, hala tüm dünya tarafından yaptığı çalışmalar ve düşünceleri anlaşılmaya çalışılan Farabi, dünya tarihi için önemli bir yer tutmaktadır.
Farabi, Türkistan yakınlarında bulunan, küçük ve mütevazi bir köy olan Vasic’te dünyaya gelmiştir.
İlk öğrenimini Farab ve Buhara’da bitiren Farabi, daha sonra uzun süreliğine Bağdat’a gitmiştir. Burada yüksek öğrenimini tamamlamıştır ve çalışmalarını sürdürmüştür. Birden fazla dil öğrenen Farabi, bunlarda uzmanlaşmıştır. İlim ve teknoloji alanlarında da çalışmalara başlamıştır.
Bulunduğu devirde Kralın en güvendiği danışmanlarından biri olan Farabi, birçok ülkeyi gezmiş, buralarda çalışmalar yapmıştır. Fakat Bağdat’ı hiçbir zaman tamamen terk etmemiştir.
Halep’te Kadı(Hakim) olarak görev aldığı yılla, dünyada isminin yayılmaya başladığı yıllardır. Daha sonra öğretmenlik mesleğine devam eden Farabi hayatı boyunca birçok iş yapmıştır.
Farabi Ne Zaman Öldü?
Dil felsefesi, Bilgi felsefesi ve Mantık alanında yaptığı sayısız çalışmalarla dünya bilim tarihine sayısız katkıda bulunan Farabi, yaşadığı dönemde de büyük ilgi görmüştür.
Hala anlaşılmaya çalışılan ve üzerine araştırmalar yapılan ünlü İslam düşünürü Farabi, dünya tarihine sunduğu eşsiz bilgiler ve katkılarda bulunmuştur. 950 senesinde 80 yaşındayken, Şam’da hayata veda etmiştir. Farabi hayatı boyunca hiç evlenmemiştir.
Farabi Hangi Alanda Çalışmalar Yapmıştır?
Farabi'ye ilişkin çok az bilgimiz olmasına karşın hakkında üretilmiş bir dizi efsane bulunmaktadır. 70 dil bildiğinin konuşulması da bunlardan biridir. Şüphesiz Farabi yaşadığı dönemde de çok dikkat çekmiştir. Yaptığı çalışmalarla ünlenmiş, bu hakkında efsaneler üretilmesine sebep olmuştur.
Kendinden sonra gelen dönemleri de etkileyen Farabi, birçok alanda çalışmalar yapmıştır. Farabi’nin yaptığı çalışma alanlarını beraber inceleyelim. ..
Farabi, tıp alanında çalışmalar yapmış, çeşitli ilaçlardan bahseden kitaplar kaleme almıştır.
Felsefe alanında önemli çalışmalara imza atmıştır. Eskiyi, yeni felsefeye aktarmıştır. Kendinden sonra gelen Batılı filozoflara örnek olmuş, Farabi felsefesi teriminin oluşmasını sağlamıştır.
Metafizik konulara hakkında da ömrü boyunca çalışmalar yapan Farabi, metafiziği fizik ve matematik ile beraber değerlendirmiş ve bu konuda çalışmıştır. Musikiyle de ilgilendiği bilinen Farabi, sayısız beste yapmıştır. Ses titreşimleri ve dalgaları üzerine çalışmıştır.
Aristo’nun birçok eserini Arapça’ya çeviren Farabi, İslam dünyasının antik felsefeyi anlamasını sağlamıştır. Kendisinden sonra gelen felsefi zenginliğe kapı aralamıştır.
Farabi Neyi İcat Etmiştir?
Farabi kimdir diye merak edenler, insanlığa katkılarını da araştırıyor. Bu da Farabi neyi icat etti sorusunu beraberinde getiriyor.
Farabi, sesin izahını yapmıştır. Sesteki titreşimlerin dalgaların hareketine bağlı olduğunu çalışarak ispat etmiştir. Bu tespitiyle musiki aletlerin yapımında gerekli olan noktaları da keşfetti.
Kendisi aynı zamanda bir musiki üstadıdır. Kanun adını verdiğimiz çalgı aletini bulmuştur. Rübab adı verilen çalgıyı geliştirip günümüzdeki haline getirmiştir. Farabi’nin buluşları felsefe alanı dışında musiki ile ilgilidir.
Farabi'nin Felsefi Görüşü
Farabi’nin İslam felsefesine değerli katkıları bulunmaktadır. Kendisi İslam felsefesine zihincilik mantığını getirmiştir.
Farabi'nin eserlerinin önemli bir kısmı mantık ve dil felsefesine ilişkindir. Birçok Orta Çağ aydını, Farabi'nin mantıktaki dehasını ve titizliğini onun ününün temeli olarak görür.
Farabi'ye göre felsefe, din, mantık ve dil bilimleri birbirlerine kopmaz bağlarla bağlıdır. Mantık ile dil bilimi birbirlerinin farklı alanlarda eş değerleri gibidir. Felsefe ve din ilişkisini de yine dil bilimi ile ilişkilendirilerek açıklanır. Örneğin Farabi'ye göre din, felsefenin mantık bilimlerinden sayılan hitabet ve şiir sanatlarının popüler biçimde kullanılarak ifade edilmesi olarak görülür.
Farabi’nin felsefi görüşü kısaca şudur kavramı etrafında şekillenir. Farabi, Sudur adı verilen kavrama inanmıştır. Buna göre Allah ilk önce aklı sudur yoluyla var etmiştir. İlk akıl, zatı itibariyle mümkündür, başka varlığa nisbet ile vaciptir. İlk aklın ardından ise ikinci akıl meydana gelir. Bu en yüksek felektir. Bundan sonra akıllar yani felekler sudur yolu ile devam eder.
Farabi kimdir sorusunun en net cevabı, İslam felsefesine başka bir boyut kazandırmış filozoftur. Şüphesiz, Farabi’nin bilime katkıları da yadsınamaz.
Farabi'nin Eserleri
Farabi kimdir sorusunu cevaplarken onun eserlerinden de bahsetmek gerekir. Farabi’nin eserleri aşağıdaki gibidir.
- El-Medînetü’l-Fâzıla
- Es-Siyâsetü’l-Medeniyye
- Kitâbü’l-Mille
- İhsâ’ü’l-‘Ulûm
- Tahsîlu’s-Sa’âde
- Et-Tenbîh ‘alâ Sebîli’s-Sa’âde
- Fusûlü’l-Medenî
- El-Cem’ Beyne Re’yeyi’l-Hakîmeyn
- El-İbâne ‘an Garazi Aristotâlîs fî Kitâbi Mâ Ba’de’t-Tabî’a
- Me’âni’l-‘Akl
- Risâle fîmâ Yenbagi en Yükaddem Kalbe te’allümi’l-Felsefe
- ‘Uyûnü’l-Mesâ’il
- Fusûsü’l-Hikem
- Et-Ta’lîkat
- Kitâbü’l-Hurûf
- Kitâbü’l-Burhân
Yaşadığı devirde sayısız bilim dalında birçok çalışma yapan Farabi’nin günümüze ulaşabilen en önemli eserleri bu şekildedir.
