Karacasu'da 1941 yılında kurulan S.S Karacasu Dokumacılar Sanat Kooperatifi Türkiye'nin ilk kooperatiflerinden biri olarak biliniyor. Merkezi Karacasu'da olan ve Tire'de, İzmir'de, İstanbul'da, Ankara'da, Samsun'da, Balıkesir'de, Milas'ta şubeler açan kooperatifin izleri bugün ilçede birkaç noktada kalmış durumda. Bugün Ziraat Bankasının lojmanın olduğu binaya sahip olan kooperatifin baş harfleri DK bugün pencere demirlerinde geçmişten bir iz olarak yaşamaya devam ediyor.
BÖYLE KURULDU
Kooperatifle ilgili olarak Nadir Ünlü'nün yazdığı Söz Sözü Aça Aça Karacasu isimli kitapta önemli bilgiler yer alıyor. Burada Ünlü, "Kebap Ocağında bir han vardı. Han'ın alt katı kahvehaneydi. Bu hanın üst katında Türkiye'nin ilk kooperatiflerinden biri olan S.S Karacasu Dokumacılar Küçük Sanat Kooperatifi kuruldu. Kurucu isimler Ali Çırak, Ahmet Bezci, Halil Karaoğlan, İsmail Özçelik, Ahmet Şanlı, Kooperatifin ilk katibi Kamil Tonay, Kooperatife üye oluş aidatı 5 lira.
Ortalarından çoğu kadındı. Kooperatif 3 yıl Han'ın üst katında faaliyette bulunuyor. 1944'te önceki Belediye Başkanlarından Ali Vehbi Tuncer'e ait olan ve Tekke içi mevkiindeki Süleyman Rüşdi türbesi güneyinde evi satın alarak oraya taşınıyor. Kooperatif asıl hizmetlerini burada yaptı, yıllar sonra 1989'da tasfiyesi burada yapıldı. Kooperatifin sonradan bir binaya ve arsaya sahip olduğunu biliyoruz. Bu, şimdiki Ziraat Bankasının olduğu yerdi. güneydeki köşede 3-4 odalı bir oteli vardı. Kiracı, dava vekili Ahmet Gökalp, girişte küçük odacıkta hem mesleğini icra eder hem de oteli işletirdi. Bunun bitişiği geniş bir kahvehaneydi. Onun bitişiği ise dört duvarı olan geniş bir arsaydı. Kooperatif 1960'larda mali sıkıntılara girince bu binaları ve arsayı 150 bin liraya Ziraat Bankasına sattı. Sonra Ziraat Bankası bugünkü haline getirdi. Kooperatif aldığı parayla bir süre daha hayatiyetini devam ettirdi" ifadelerine yer verdi.
PEK ÇOK ŞUBE AÇILDI
Kooperatifle ilgili sözlerini sürdüren Ünlü, "Kooperatifin merkezinde ve şubelerinde birçok insan çalışıyordu. Aynı zamanda belediyeye ve resmi dairelere insan yetiştiren bir çalışma yeriydi. Kooperatif Karacasu'nun tek iktisadi ve sınai kuruluşuydu. Karacasu'da hayat adeta onun etrafında dolaşıyordu. Halkın yaptığı okullarda bile başrolü oynuyordu. Başı sıkılan kooperatife koşuyordu. Her aile onunla ilişkiliydi. Merkezden ayrı Işıklar, Dikmen, Yeniköy, Palamutçuk, Seki, Geyre ve Eymir köy ve kasabalarında da birçok insan kooperatife ortak olup, mallarını bu yolla değerlendiriyor, ihtiyacı olan iplik ve malzemeleri buradan temin ediyordu. Kooperatifin 2 bin 500'ün üzerinde ortağı vardı. Karacasu'da hemen hemen her evde bir veya iki el tezgahı, 1954'te elektrik geldikten sonra da 120 motorlu tezgah vardı. Kooperatifin en faal yılları 1945-1960 arasıydı. Tire'de, İzmir'de, İstanbul'da, Ankara'da, Samsun'da, Balıkesir'de, Milas'ta şubeleri vardı. Merkezden gönderdikleri vazifelilerle şubeleri idare ediyorlardı. Kooperatifin denetçileri zaman zaman şubeleri denetlemeye giderlerdi. Merkezde de ayrı bir satış yeri bulunuyordu" dedi.
BİRÇOK ÜRÜN ÜRETİLİYORDU
Açıklamaların devamında, "Kooperatif ve ortakları en hareketli günlerini haftanın Pazartesi ve Cuma günleri yaşarlardı. O günlerde köyden, kentten ortak olan bütün dokumacılar ürettikleri yatak, yorgan ve çarşaflarını 70 ile 120 santim enine kadar olan astarları, elbiselik ve gömleklik bezleri, Hacı üstlüklüklerini, havluları, mendilleri, sofra bezlerini ve daireyi şevkle, öğünçle, omuzlarında veya hayvanlarla kooperatife getirirlerdi. Mallarını yatırırlar, harçlıklarını alırlar, devlet fabrikalarından kooperatifi tahsisen verilen ipliklerini çuvallara koyup, sırtlayıp giderlerdi. Ortak defterlerine yatırdıkları mal bedelleri, aldıkları para ve iplik tutarları işlenirdi. Devlet babanın desteği, çoluk çocuk ailenin gece gündüz emeği, kooperatifin mallarını alışı ve satışı harçlıklarını verişi ne güzeldi, mutluydu Karacasulular. Kooperatif ortaklarına her konuda yardımcı oluyor, bilgilendiriyor, hangi malları dokunacakları, piyasanın ihtiyaçları konusunda yönlendiriyordu" ifadeleri yer aldı.
SOKAKLARDA BİR MELODİYDİ
1960 ihtilali ile Karacasu'nun ve kooperatifin kaderi değiştiğini ifade eden Ünlü, "İhtilal idaresi hemen kooperatiflere iplik tahsisini iptal etti. Artık kooperatif ana maddesi olan ipliğini dış piyasalardan temin etmek zorunda kalınca bütün hesaplar ve düzen değişti. Maliyetler arttı, ürünlerin fiyatları değişmedi. Gerek kooperatif gerek ortaklar sendeledi. Kooperatif bazı tedbirler almak yoluna gitti. Önce Ankara, Samsun, Balıkesir, Milas ve Tire şubelerini kapattı, diğerlerinde çalışanlarını bire indirdi. Merkezde de tasarruflara gidildi. Amma olmadı. Düzen bozulmuş, bünye yara almıştı. Sevkler kırılmış, dokumacı işinden soğumaya başlamıştı. Yıllar geçtikçe iş sona yaklaşıyordu. Kooperatif yönetimi, kalan büyük şubeleri de içinde çalışan kişilere devrederek kapıları kapamanın ilk adımını atmaya mecbur kalıyordu. Karacasu sokaklarında her evden gece gündüz duyulan o tezgah sesleriz tezgahların çıkardığı o güzelim seslere uyarak söylenen o neşeli şarkılar, bazen de yanık yanık okunan türküler, ağıtlar artık duyulmaz oldu. Kadınlar, kızlar, erkekler sustular artık. Oysa her türküde, ağıtta, şarkıda tezgahların dedi bile ona göre düzenlenir, adeta nota ile çalınan bir müzik aletine dönerdi" dedi.
BÖYLE KAPANDI
Kooperatifle ilgili bölüm, "1960'lı yıllar kooperatifin bitkisel hayata geçişinin, şubelerinin kapılarının kapanmasının yılları oldu. Karacasuluların da yüzyıllarca ekmek aş, iş vesilesi olan ata mesleklerini terk etmelerinin acı dönemiydi. Artık işlerini, aşlarını başka yerlerde aramak zorundaydılar. Kooperatif 1979-1990 arası tamamen kapalı kaldı. Ocak sönmüş, ateşten geriye küller kalmıştı" sözleriyle sona erdi.
