Kent kültürünün bir parçası olan gastronomi alanında markalaşarak kültürel ve ekonomik kazanımlara sahip olmasında en önemli etken olan ve pek çok kişinin ismini duyduğu ancak tam olarak önemini kavrayamadığı coğrafi işaret ne anlama geliyor? Öncelikle bunu irdeleyelim. Benzerlerinden farklılaşmış ve bu farklılığı, ününü kazandığı yöreye borçlu olan, katma değeri yüksek ürünlere verilen ve ürünün o yöreye ait olduğunu belirten bir nevi marka tescilidir. Özellikleri veya ünü itibariyle, kaynaklandığı yöre ile özdeşleşmiş ürünleri gösteren coğrafi işaretler hem kendi üreticilerine ve yörelerine hem de ülkemize önemli ekonomik katkılar sağlar. Menşe adı ve mahreç işareti olarak iki türü olan coğrafi işaretler, pazarlama ve ihracat potansiyeli yüksek ürünlerdir. Özelliklerini üretildiği yöreye borçlu olan ve tüm üretim süreçleri özdeşleştiği yörede gerçekleşen coğrafi işaretli ürünlere Menşe, belirgin bir özelliği veya ünü, özdeşleştiği yöreden kaynaklanan ürünlere Mahreç olarak sınıflara ayrılır. Coğrafi işaretler ürün üzerinde kullanıldığında, beraberinde coğrafi işaret logosu bulunması zorunludur. Bu iki kapsama da girmeyen ve ilgili piyasada bir ürünü tarif etmek için en az 30 yıl boyunca o yörede kullanılan ürünlere ise Geleneksel Ürünler denir. Coğrafi işaret logosu kullanılması zorunlu olmamasına rağmen mevzuatın sağladığı korumadan faydalanması mümkündür. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanununun 34 üncü maddesinde coğrafi işaretli ürün tescil tanımlamasına göre. Mevzuata konu olan ürünlerin kalitesinin ve niteliğinin korunması, bilinen özellikte üretimin sağlanması, ürün taklitçiliği ile mücadele edilmesi, yerel üretim ve kırsal kalkınmanın desteklenmesi, yörenin ve ülkenin milli ve kültürel değerlerinin korunması, üretim, ticaret ve ihracat hacminin artırılması ile tarım, sanayi ve turizm gibi sektörlere de katkıda bulunması amaçlanmıştır.
Günümüzde bir kentin tanıtımı ile birlikte turizminin daha çok gelişmesi, ekonomik ve sosyal kalkınmaya olan katkısı önemini daha da artırmaktadır. Kent ile özdeşleşen ürünlerin coğrafi işaret ile tescillendiğinde ürün tanınırlığının daha fazla artarak kent kimliğindeki yerini alması ve ürün özelliklerinin ve haklarının koruma altına alınması kentte yaşayan halkın menfaatlerinin korunması açısından da son derece önemlidir. Bunun yanında coğrafi işaretli ürünlerin etkin tanıtımı ve bu amaçla çeşitli festival ve etkinliklerin düzenlenmesi de bir o kadar önemlidir.
Ülke genelinde coğrafi ürün alabilecek niteliklere sahip 2.500 ürün bulunmasına rağmen bugüne dek 315 ürün coğrafi işaret almıştır. Coğrafi işaretlilerle birlikte farklı niteliklere sahip olan 847 ürün ise Türk Patent ve Marka Kurumuna başvuruda bulunmuş bunlardan 435 başvurunun değerlendirilmesi devam ederken 412 tanesi tescil almaya hak kazanmıştır. Tüm bu rakamların ortalama yüzde 70 oranında gastronomi ve coğrafi işaretli ürünlerdir.
Aydın ise coğrafi işaretler sıralanmasında Menşe olarak 3, Mahreç olarak 5 olmak üzere toplam 8 adet coğrafi işaret tescili bulunmaktadır. Son olarak Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescil edilen Aydın Çam Fıstığı, Sultanhisar Çileği ve İncirliova Deve Sucuğu 3 aylık itiraz süresinin dolmasıyla bu sayı 11'e çıkacaktır. 15 Adette değerlendirme aşamasında olan başvurusu ile toplam başvuru sıralaması olarak ülke genelinde 8. Sırada ve Tescil edilmiş üründe ise Türkiye genelinde 22. Sırada yer almasıyla dikkatleri üzerine çekmektedir. Aydın inciri ve Aydın Kestanesi ise Avrupa Birliği tarafından tescillenerek ülkemizin yurt dışı tescilli 5 üründen ikisi olmuştur. Coğrafi işaret niteliği taşıyan 82 adet ürünü bulunmaktadır. Gastronomi alanında yıldızı parlayan kentimizin tüm kurum ve kuruluşları tarafından ivedilikle tanıtım faaliyetleri ve festivaller düzenlemesi kaçınılmaz olmuştur. İlimizde coğrafi işaretli ürünler sayısının daha da artması ve bu ürünlerin etkin bir şekilde tanıtarak üretilen yerel ürünlerden elde edilen katma değerin daha çok artacak olup ilimizin tanıtımı ve markalaşması yolunda büyük kazanımlar elde ederek ekonomik kalkınmasına katkı sağlayacaktır.
İlimizdeki Coğrafi İşaretli ürünleri;
Menşe Ürünler
Aydın İnciri
Aydın Kestanesi
Aydın Memecik Zeytinyağı
Mahreç İşareti Ürünler
Çine Köftesi
Dalama Tandırı
Nazilli Kar Helvası
Karacasu Pidesi
Söke Körüklü Çizmesi Tescil almış itiraz süresini tamamlanması beklenen ürünler;
Aydın Çam Fıstığı (Künar)
Sultanhisar Çileği
İncirliova Deve Sucuğu AB Tescilli Ürünler
Aydın İnciri
Aydın Kestanesi Tescil başvurusu yapılan ve değerlendirme aşamasında olan ürünler
Aydın Memecik Zeytini
Aydın Yamalak Sarısı Zeytini
Dikmen Kekik Balı
Karacasu Bardağı
Madran Suyu
Bozdoğan Cevizli Sucuğu
Dedebağ Keşkeği
Ekşili Tavuk
Nazilli Pidesi
Ortaklar Çöp Şiş
Kirpikli Pat İğne Oyası
Eksik kaldığını düşündüğünüz ürünler varsa bildirmenizi de rica ederim. Onur ÖNBUL
Türkiye Aşçılar Federasyonu
TAFED Milli Takımı Medya Direktörü