Koronavirüs salgını ile ilgili ülkemizde alınan tedbirlerden en önemlisi sokağa çıkma yasağı uygulamasıdır. Salgınla mücadele için hükümet sokağa çıkma yasağı ilan etmekte ve bu yasağı uymayanlara cezai müeyyideler uygulamaktadır.
Son haftalarda uygulamaya konan sokağa çıkma yasağı çalışma hayatında işçi ve işveren açısından ücret uygulamasının ne şekilde olacağı konusunda tereddütler doğurmuştur. Sokağa çıkma yasağı uygulanılan günlerde işçiye ücret ödenecek mi, çalışılmayan günler yıllık izinden sayılır mı veya işveren telafi çalışması yaptırabilir mi gibi soruların cevapları aranmaktadır.
Hükümetin ilan ettiği ve uygulamaya koyduğu sokağa çıkma yasağı İş Kanunumuzda zorlayıcı sebep olarak tanımlanmaktadır. İş Kanunun 24. maddesinde işçinin hakları 25.maddesinde işverenin hakları sayılmaktadır. İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkması halinde ödenecek ücret değişmektedir. Zorlayıcı sebep sayılan sokağa çıkma yasağı bir haftadan uzun sürerse ve çalışan bir haftadan uzun süre işe gelemezse, işveren o bir hafta için çalışana yarım maaş ödemesi gerekmektedir.
Yarım maaş uygulaması iş kanunun 40.maddesinde tanımlanmıştır. (…zorlayıcı sebepler dolayısıyla çalışamayan veya çalıştırılmayan işçiye bu bekleme süresi içinde bir haftaya kadar her gün için yarım ücret ödenir.) Kanunun bu maddesini uygulamak işverenin tercihine bırakılmıştır. İşveren isterse bir haftalık sürede tam maaş yatırabilir, isterse yarım maaş hakkını kullanabilir.
Kanun maddesinden anlaşıldığı üzere süre sınırı bir hafta. Hafta sonları ve bir haftadan az sürelerde uygulanan sokağı çıkma yasağında işçinin ücretinin kesilmemesi gerekmektedir. Yine bir iki günlük sokağa çıkma yasağı nedeniyle işe gelinemeyen günler yıllık izinden düşülemez. Ancak işveren çalışılmayan günler için telafi çalışması yaptırabilir.
Günlük ücret uygulamasında ise yine ücret kesintisi yapılmaması gerekiyor. Yasak döneminde işçi işe gelmese de günlük ücretinin ödenmesi gerekir. İşveren ücretle birlikte sigorta primlerini de eksiksiz ödemesi gerekmektedir. Yani bir haftanın altında olan sokağa çıkma yasaklarında işveren, işçinin maaşını kesintisiz tam olarak ödemek zorundadır.
Sokağa çıkma yasağının bir haftadan fazla olması halinde ise hem işçi hem de işverenin iş sözleşmesini fesih etme hakkı bulunmaktadır. Ancak istihdamın korunması için son çıkan torba kanunla işverenlerin 3 ay boyunca çalışanlarına işten çıkarmaları yasaklanmış durumdadır. Torba kanun 17 Nisan’da Resmi Gazetede yayınlandı ve bu tarihten sonra işverenler, üç ay boyunca çalışanlarını işten çıkaramayacaktır. 17 Nisan öncesinde işçi çıkarılmasında yasal bir engel bulunmamaktadır. İşverenler bu durumda işçinin iş sözleşmesini askıya alarak ücretsiz izin verebilir. Bunun haricinde işçilerin yıllık izin hakları kullandırılabilir ya da idari izinli olarak gösterilebilir. Bu iki durumda da işçinin ücretinden kesinti yapılamaz ve ücretin tam ödenmesi gerekmektedir. İşveren isterse yine yasal hakkı olan ücretsiz izin ya da kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilir.