Gazi Umur Paşa’nın İzmir kuşatmasında şehit olmasından sonra Aydınoğulları beyliğinin başına kardeşi Hızır bey geçti. Hızır bey , kardeşinden aldığı beyliğin büyüklüğünü idrak edecek ve haçlılara karşı duracak bir şahsiyet değildi. Gazi Umur Paşa kadar dirayetli ve tecrübeli bir devlet adamı olamadığından haçlılara karşı savaşmak yerine onlarla anlaşma yolunu seçti. Aydınoğulları döneminde Latinlere ayrıcalıklar tanıyan antlaşmayı imzalayan hükümdar Hızır Bey’dir. O ağabeyi Umur Bey gibi akın ve gaza politikasını benimsememiş, ahidnameler yoluyla ticareti canlandırmak istemiştir. Ahidname; bir hükümdar tarafından diğer devlet ya da devletlere bazı haklar tanımak ve karşılıklı hakları garanti altına almak için tek taraflı imzalanan belgeye denir. Aydınoğulları Beyliği döneminde ticareti canlandırmak için imzalanan bu ahidnameler Osmanlı dönemindeki kapitülasyonların bir önceki aşamasıdır. İslamı hak din olarak kabul eden Türk devletlerinde ahidnameler gayrimüslimler ile ticareti geliştirmek amacıyla imzalanmıştır. Bölgede ticari gücü elinde bulunduran yabancılara ayrıcalık verilmesi ülkenin ticari etkinliğini artırmıştır. Özellikle Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen Türk akınlarının etkisiyle bölgede ticari erki elinde bulundurma konusunda karışıklıklar yaşanmıştır. Bölgede herhangi bir ticari tecrübeye sahip olmayan Türkler kurdukları siyasi yapılarla yabancılara ayrıcalıklar tanıyarak bölge siyasetinde söz sahibi olmak istemişlerdir. Gazi Umur Bey güçlü bir donanma kurup Adalar denizine hakim olmasına rağmen ölümünden sonra bu durum geriye gitmeye başlamış ve Aydınoğlu beyliği donanma gücü eski konumunu kaybetmiştir. Durum böyle olunca da Latinlerle iyi geçinmek bölgede tutunabilmenin kaçınılmaz bir kuralı olarak gözükmekteydi. Aydınoğullarının hakim olduğu alan ticaret yollarının denizlere ulaştığı bir bölgedeydi ve küçük ve büyük menderes havzalarını içine alan Aydınoğulları beyliği sınırları çok bereketli bir tarım alanıydı ve aynı zamanda Avrupa’nın ihtiyacı olan tarım ürünleri burada yetişiyor ve Avrupa’ya satılıyordu. Bu ticareti ise Latinler yönetiyordu. Kurulan devletin korunması ve genişlemesi sadece savaş kazanmaya bağlı değildi elbette. Devlet işlerinin devamını sağlamak ve başlatılan imar faaliyetlerine finans kaynağı bulmak için bölge ticaretinin dengelerinin gözetmek zorunda olduğunun farkında olan Aydınoğulları Latinlerle ticari bir antlaşma yapmışlardır. Aydınoğulları döneminde Latinlere ayrıcalıklar tanıyan antlaşmayı imzalayan hükümdar ise Hızır Bey’dir. 1348 yılında Avrupa’da baş gösteren veba salgını büyük bir ekonomik kriz yaratmış ve Latinlerle, Aydınoğlu beyliğinin birbirlerine karşı ılımlı bir politika izlemeye mecbur etmişti. Bu şartlar gereği 1348 tarihinde Hızır Bey ile Cenova şehir devleti arasında bir ticaret antlaşması imzalanmıştı. Metin “Müslümanların Hıristiyanlar için yemini” başlığı, Besmele ve Kelime-i Şehadet ile başlayıp Hızır Bey’in antlaşmaya uyacağına dair Tanrı’ya yemini ile devam eder. Metinde antlaşmanın bir yıl süreyle geçerli olacağı belirtilmiştir. 14. yy da Batı Anadolu’da imzalanan ilk ticari anlaşma olan bu ahitnamenin bazı maddelerine göre Hızır bey liman ve kaleleri koruyacak ve küffarla savaşmayacaktır. Latinler korkmadan Aydınoğulları beyliği sınırları içerisinde rahatça ticaret yapacaklardır. Anlaşmayı bozacak bir durum hasıl olursa hemen suçlu hangi tarafta ise bulunacak, cezalandırılacak ve tazminat ödenecektir. Aydınoğlu beyliği tüccarları da aynı haklara sahip olacak ve serbest ticaret yapacaklardır. Cenevizliler, bu ahidname ile bu mallarını serbestçe satabilmiştir. O dönemde Ayasuluk önemli bir ticaret limanı olduğundan Türkmenlerde Anadolu’da üretilen mallarını buradan Avrupa’ya ihraç edilmiştir. Bu anlaşmanın en önemli sonuçlarından biri ticaretten pek anlamayan Türkmenlerin ticaretin önemini kavramaları ve bu alanda farklı stratejiler geliştirmeleri olmuştur. Hızır bey daha sonra Rodos Şövalyeleri ile bir ticari anlaşma daha yapacak ve bu anlaşmalarla haçlıların ittifak yapmasını önlemeye çalışacak ve ayni zamanda mali yönden beyliğini güçlü tutacaktır. 1353 yılında Hızır bey Venedik şehir devleti ile de bir anlaşma imzalayacak ve devletler arasındaki ticari faaliyetleri hızlandıracaktı. Aydınoğulları beyliği sınırları içinde o zamanlar 30 kadar şehir ve 600 kadar kale mevcuttu. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1.Ramazan Ege, Aydınoğullarının Avrupa ile İlişkileri ve Hızır Beyi’n Yunanca Ahidnamesi , Akılımıza Düşünce , Diriliş Dergisi, , 30.11.2012