İyi insan olmanın ölçüsü bütün canlılara karşı merhametli olmaktan geçer. Kendini iyi huylu, güzel ahlaklı insan olarak niteleyen kimse hayvanlara nasıl muamele ettiğine bakmalıdır. Rûhu’l-Beyan’da bir hadise nakledilir (4/364): “ Fudaylb. İyaz (rahimehullah)Mekke’de iken bir topluluğa şöyle hitap eder: -Nerede olursanız olun, Allah’tan korkun! Şunu iyi bilin ki; bir insan bütün İyilikleri yapsa, bununla birlikte o kimsenin bir tavuğu olsa da o kimse tavuğa kötü davransa, o kimse muhsinlerden olamaz” (İsmail Hakkı Bursevi (rahimehullah), Rûhu’-Beyan’dan Kıssalar ve Hisseler, Muallim Yayınları, İstanbul,2014, shf:409). *** İnsanların nasıl ki üzerimizde hakları varsa hayvanların dahi hakları vardır. Onları beslemek… Üzerlerine taşıyamayacağı yükleri yüklememek… Onlara eziyet etmemek… Onları zevklerimiz uğruna dövüştürmemek… Festivaller düzenleyerek (İspanya’da olduğu gibi)  eziyet ederek onlar üzerinden para kazanmamak… Bu haklardan sadece bir kaçı… *** Peygamber Efendimiz (sav) şöyle buyurmuştur: “Adamın biri yolda (bir yere doğru) yürüyordu. Bir ara çok susadı. Bir kuyu buldu, kuyuya inip su içti.(Suyu içip kuyudan) dışarı çıkınca bir köpek gördü. Köpek (susuzluktan dolayı) soluyor ve (kuyunun etrafındaki ıslak) toprağı yalıyordu. Adam kendi kendine: “Bu köpek binim gibi susamış” dedi. Kuyuya inip ayakkabısına/mestine su doldurdu. Mesti ağzıyla tutarak dışarı çıktı. Köpeği suladı. Allah’u Teâlâ o adama teşekkür etti ve bağışladı. -Ey Allah’ın Rasûlü! Biz hayvanlardan dolayı mükâfat alır mıyız? -Her ciğer sahibinden yani canlıdan dolayı mükâfat vardır”(Buhari) *** Tam tersi de vardır. Hayvanlara eziyetin cezası da ağırdır. Nitekim bu hususta da Peygamber Efendimiz  (sav) şöyle buyurmuşlardır: “Bir kadın hapsettiği kedi yüzünden azap gördü. Kedi hapsedildiği yerde ( açlık ve susuzluktan) ölmüştü. Kadın bu yüzden cehenneme atıldı/girdi. Kadın hapsettiği müddet içerisinde kediyi yedirip içirmedi. Serbest de bırakmadı. Eğer serbest bıraksa idi, kedi en azından yerde biten otlardan yerdi”(Buhari). *** Hülasa, iyi insan olmanın ölçüsü hayvanlara insanca muamele etmekten geçer. Hayvana iyi davran insan merhametli bir kişiliğe sahiptir.  Böylesi fertlerden müteşekkil bir milletten medeniyet inşa olur. Uygarlık değil!