Pandemi döneminde arz sıkıntısı yaşayan pamuk fiyatları oldukça yükselerek mayıs ayında 158 doları yakaladı, ardından da hızlı bir düşüşe geçerek 96 cente kadar düştü. Pamuk fiyatlarının düşüşünde en büyük etken, üretimde Hindistan’dan sonra ikinci, tüketimde ise rakipsiz olan Çin’in; yeniden COVID kısıtlamalarını sıkılaştırması nedeniyle talebi azaltacağı endişesi. ABD, Çin, Hindistan gibi ülkeler ekonomilerinin yüksek enflasyon eşliğinde durgunluğa girme belirtileri göstermesinin doğal sonucu olarak talep kısılması, pamuk fiyatlarının düşüşünde oldukça etkili oldu. Öyle ki Dünya pamuk üretimindeki düşüş beklentisi, Avustralya’daki mahsuldeki gecikme, ABD’nin bazı bölgelerinde üretimin az da olsa düşmesi, FED’in faiz artırımı, navlun ücretlerinin yüksekliği talebi sıçratıp fiyatlarda yükselme yapması beklenirken, tüketim tarafında talebin çok zayıf olması fiyatları düşme yönünde baskılamaya devam ediyor.
Dünya piyasalarına paralel olarak ülkemizde de pamuk fiyatlarındaki düşüş henüz yeni durmuşken diğer ülkelerden farklı olarak yüksek maliyetle pamuk üreten Türk çiftçisinde endişeli bir hava hâkim. Nedeni de ne zaman pamuk fiyatları toparlanma, yükselme eğilimine girse “Pamuk destekleme primini bu yıl vermeyebilirler” sıkıntısı yaşanır. Bugünlerde Pamuk fiyatlarının düşüşte olmasına rağmen, Tarım ve Orman Bakanlığından, pamuk fiyatlarının yüksek olduğu bu nedenle fark ödemesi uygulamasının kaldırılmasıyla ilgili çalışma yapıldığı haberleri geliyor. Bakanlık henüz sonuçlandırılmayan bu çalışmasına, Tarım Kanunun 19/ b bendinde geçen Fark ödemesi ;(destekleme primi) Çiftçilere üretim maliyetleri ile iç ve diş fiyatlar dikkate alınarak fark ödemesi desteği verilir” maddesine dayandırıyor.
Çiftçi örgütlerinden 2022 bir kilogram kütlü pamuğun maliyetini araştırdığımda Urfa, Diyarbakır ziraat odaları maliyet artışlarının devam ettiği, bazı kalemlerin örneğin elle ve makineyle pamuk toplama ücretlerinin henüz belli olmaması nedeniyle henüz maliyet hesabı yapamadıklarını bilgisini verdiler. Pamukta maliyet çizelgesi yapan Aydın Ziraat Odası’nın 2022 yılı 1 kg pamuğun mal ediliş fiyatı 16.91 TL olarak tespit ederken, Söke Ziraat Odası’nın rakamı ise 17.75 TL olarak görülüyor. Bu satırlar yazılırken mahlıç pamuk fiyatı 92,59 cent, bu rakamda kütlü pamukta yaklaşık 17 liranın altında bir rakama denk düşüyor. Çiftçi an itibarıyla sadece pamuk destekleme primi karşılığında üretim yapıyor.
Geçen hafta TARİŞ Pamuk Birliği Başkanı Faruk Aydın’ı ziyaret ettim. Başkan yardımcısı Ali Şimşek genel müdür İsmail Peker’inde hazır bulunduğu görüşmede birçok konuyu konuşma fırsatım oldu. Başkan Faruk Aydın TARİŞ’te başlattıkları yeni yapılanmayı anlatırken, pamuk fiyatları ve pamuk primiyle ilgili konulara da değindi. “TARİŞ pamuk Birliği olarak yeni bir yapılanmanın heyecanı içinde olduğumuzu öncelikle belirtmek isterim. Basında çıktı, sizde yazdınız. Aydın Ham Yağ Tesisleri’nin borçlarını ödeyerek geri aldık, Tama, Tarin, markalarımızı yeniden kendi tesislerimizde üreterek sadece yurt içi satış değil aynı zamanda Asya ülkelerine de ihracat yapmayı hedefliyoruz. TARİŞ’i yeniden, yeni bir ruhla –siz buna 2015 ruhu olarak adlandırdınız- 40 kooperatifimizi yeniden ayağa kaldırarak bölgemizde pamuğu yeniden beyaz altın yapma iddamız var. TARİŞ Pamuk Pamuk Birliği olarak pamuk fiyatlarını en üst seviyede tutmak için mücadele veriyoruz, üreticiden aldığımız güçle vermeye de devam edeceğiz. Bu yıl pamuk fiyatını da çekirdek fiyatını da biz belirleyeceğiz. TARİŞ’te artık üreticilerin her zamankinden daha fazla, güven duyduğu bir yönetim var. Güneşin altında kırk derece sıcak altında alın teri döken pamuk üreticimizin emeğini sahip çıkıyoruz.TARİŞ Pamuk Birliği artık çok güçlü. Birlikten kuvvet doğar ilkemiz doğrultusunda çalışmalarımızı sürdürürken Manisa, Balıkesir bölgelerinin yeniden pamuk ekimine yöneliyor olması bizim doğru yolda olduğumuzu gösteriyor. İşte bizim heyecanımızın, motivasyonumuzun kaynağı bu. Pamuk fiyatları ve primle ilgili söylentiler konusunda düşüncemiz elbette var. Bizim fark ödemesini kaldırılması veya düşürülmesine onay vermemiz mümkün değil. Pamuk üretmenin maliyeti her gün daha da yükselirken böyle bir karar alınabileceğine inanmıyorum. Pamuk fiyatlarındaki düşüşün durması ve giderek bir toparlanma yaşaması, önümüzdeki günlerde fiyatın maliyetin üzerinde bir yerlere tutunacağını gösteriyor. Benim öngörüm kütlü, pamuk fiyatının bu yıl 20 liranın altına düşmeyeceğidir.”
Pamukta yeni hasat sezonu geliyor. Umarım pamuk fiyatları en dibe (bana göre) düştükten sonra toparlanma yaşaması, Faruk Aydın’ın öngörüsünün olabilirliğini güçlendiriyor. Ümit ederim ki, Tarım ve Orman Bakanlığı, 110 kuruş olan fark ödemesi desteğini, pamuk fiyatlarının piyasanın üstünde seyrettiği gerekçe göstererek kaldırmaz yâda düşürmez hatta bir miktar artırır.