Osmanlı imparatorluğunun 1914’te başlayan Birinci dünya savaşını katılışı ittifak devletleriyle birlikte 1918’de yeniliş yılları TARİŞ’in doğum sancılarını yaşadığı yıllardır. Üreticiler savaşlardan ürünlerini yabancı şirketlerin çok ucuza almasından, bazı zamanlar da ürünü satamamaktan büyük sıkıntı içindeydiler. Üreticilerin sıkıntılarını dert edinen kendileri de üretici olan Nazmi (Topçuoğlu), Kazım Nuri (Çörüş), Ahmet (Sarı) kooperatifçilik ilkelerine dayanan Aydın İncir müstahsilleri Anonim Şirketini (Günümüzün TARİŞ’ini) 1915 yılında kurdular. TARİŞ’i kurarlarken amaçları; yabancı tekellerin ve yerli alıcılara karşı “Birlikten kuvvet doğar” inancıyla birleşerek haklarını korumaktı. Mustafa kemal ve arkadaşları da çok değil dört yıl sonra işgalcilere karşı halkı birlik olmaya çağırmak için (19 Mayıs 1919) yollara düşmesi halkın birleşerek kuvvetli olacağı inancının vücut bulmuş halidir.
TARİŞ Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra hükümetlerin de desteğiyle Ege Bölgesinde yaygınlaşarak yeni kooperatifler, işletmeler kurdu. TARİŞ, 1970’lerin sonlarına doğru başarılarıyla değil yönetim hataları ve borçlarla gündem olmaya başladı. 2000’li yılların başında ise borçlarını ödeyemez hale geldi. Ekonomik krizin tavan yaptığı 2001 yılında ise hükümet TSKB’lerine yaptığı desteği artık yapmayacağını ilan edip, borçlarını da 15 yıla yayarak ödemesini istedi. TARİŞ giderek küçülmeye başladı TARİŞ, Üreticiden finansal durumu nedeniyle yeterli ürün alama, aldığı ürününde parasını zamanında ödeyemiyordu. Yaşanan bu sürecin sonunda DFİF borçlarının eşit taksitlerle 15 yıla yayılması ve ödemelerin 2014 de başlayacak olması bile ortaklarını etkileyen “TARİŞ battı batıyor”söylentilerinin etkilemesini engellemedi TARİŞ’in Uzun yıllar doğru yönetilemeyişin sıkıntıları nedeniyle sürekli küçülme yaşamaya devam etti.
Bugünlerde bu sıkıntıların bittiğine dair güzel haberler gelmeğe başladı. TARİŞ, Pamuk ve Yağlı Tohumlar Satış Kooperatifleri Birlik Başkanı Faruk Aydın,”650 milyon lira borçla devraldığımız kurumu son beş yılda ayağa kaldırarak kâr eden bir kuruluş haline getirdik” dedi.
Mayıs ayında bankaların icra takibinde olan Aydın Ham Yağ İşletmesinin borçları ödenip tapusu alınması, işletmenin çalışmasıyla da 180 milyon TL kâr sağlanması haberini alınca aklımdaki tüm acabaların yerini olumlu düşünceler aldı. İşletme, Pamuk ve Ayçiçeği çekirdeği, Soya, Kanola ve Aspir tohumu işliyor. Bölgede pamuk fiyatlarının olumlu seyretmesi ekim alanlarını artırıyor. Bunun yanı sıra kuraklık nedeniyle ikinci ürün ekimlerinde ayçiçeğinin tercih edilmesi, doğru yönetim işletmeye kâr eder hale getirdi. Ege’de 6 ilde 40 kooperatif 29 çırçır fabrikasıyla faaliyet gösteren TARİŞ’teki gelişmeler sevindirici.
Beni en çok, TARİŞ Pamuk Birliği Başkanı Faruk Aydın’ın “iz burada taşın altına elimizi değil kellemizi koyduk. Bizzat kendimiz kefil olarak kurumu ayağa kaldırdık”sözleri etkiledi.
İşte dedim TARİŞ’in “Birlikten kuvvet doğar” ruhu bu…